15 febrero 2016

La Candilexa, el Candil, el Farol y el Carburo

La candilexa
Enantes de  que la lluz eléctrica llegara a los nuesos pueblos y aldees, la Candilexa, el  Candil, el Farol y el Carburo yeren distintos artiluxos  que los nuesos antepasaos usaben p'allumbrar les sos cases y llugares de trabayu, anque yo en Villaescusa siempre  conocí la lluz eléctrica, tamién  me alcuerdo  d’algunos  d'estos antiguos aparatos, qu'anque nun  s'usababen  nes cases, si que s'usaben por exemplu nes cuadres y corrales cuando había que aterder el ganau, cuando había que dir de nueche al horru o cuando se diba de nueche  a la casa de dalgún vecín,  tamién s'usaben na casa cuando había dalguna avería que por cuenta de la precariedá del tendíu eléctricu yera con bastante frecuencia, la lluz eléctrica se circunscribía al interior de les cases y como munchu, una bombilla nel portal qu'allumbraba la entrada, pero nun había lluz publica y pa dir de nueche d'un llugar a otru había que llevar dalgunu d'estos aparatos.
El Candil

La Candilexa, el Candil y el Farol teníen el mesmu principiu de funcionamientu y utilizaben aceite como combustible, el Carburo utilizaba como combustible'l carburo de calcio y el so funcionamientu yera bastante distintu.

La Candilexa yera de xuru el mas antiguu de toos estos aparatos de allumbrar, yo nun me alcuerdo habela vistu funcionando de forma practica, pero si que me alcuerdo de ver dalguna en desusu, como pue vese na semeya, yera un recipiente de forma allargada ensin tapa y termináu en punta provista d'una asa pa llevala d'un sitiu a otru, n'ella echabase’l  aceite y asitiábase una mecha d'algodón qu'asomaba pela punta que se trescalaba d'aceite, a esta mecha  prendiase-y  fueu produciendo una pequena llapada.
El Farol

El Candil  ye básicamente una Candilexa un pocu mas ellaborada, el so funcionamientu ye'l mesmu y la mayor diferencia ente ellos ye que mientres la Candilexa ye mas pequeña y portátil y llevábase d'un llugar a otru dientro de la casa, el Candil yera mas grande y taba destinau mas  bien a tar nun llugar fixu..

Tanto la Candilexa como'l Candil teníen una gran llimitación, solamente podíen utilizase n'interiores, nel esterior non podíen usase porque'l vientu apagaba la llapada, pa evitar esti problema utilizabase'l Farol.  

El Farol yera en especie de xaula  con estructura de fierru y los cuatro llaos de cristal y con abertures na parte cimera, trés de los llaos yeren fixos y el cuartu yera una puerte pela que se acedia al so interior onde taba'l depositu d'aceite del que sobresalía la mecha a la que se prendía fueu y producía la llapada, el Farol podía usase nel esterior, pos al llevar la llapada protexia nun la apagaba'l vientu.

El Carburu
El Carburo yera'l sistema mas avanzáu de toos ellos y el que meyor y mas lluz daba, como dixi antes utilizaba como combustible'l carburo de calcio, taba formáu por dos depósitos metálicos, nel d’baxu introducíase'l  carburo y nel cimeru agua,  l'agua del deposito cimeru  diba cayendo gota a gota sobre'l carburu faciendo qu'esti reaccionara y xenerara gas acetileno, esti gas salia al esterior por un tubu, al avera-y una llama'l gas inflamabase xenerando una intensa lluz de color blancu azuláu, la cantidá d'agua que cayía sobre'l carburo regulabase  por mediu d’un mandu esterior, esto facia que se xenerara mas o menos gas acetileno, consiguiendo d'esta manera regular la intensidá de la lluz.

42286

No hay comentarios: